Toluen

Genel Özellikleri:

Toluen (az miktarda da olsa) ham petrolün içinde de bulunan, tinerlerin karakteristik özelliklerine sahip, renksiz bir hidrokarbondur. Bir benzen halkasına bir metil grubunun katılmasıyla oluşur. Bu yüzden IUPAC kurallarına göre metil benzen olarak isimlendirir.

Toluen polar değildir ama sahip olduğu metil grubu sayesinde pek çok organik madde için çok iyi bir çözücüdür.  Benzenle karşılaştırıldığında hem kanserojen olmaması hem de daha iyi bir çözücü olması onu birçok endüstride kullanılır kılar.

Toluen ayrıca yine metil grubunun sağladığı reaktiflik dolayısıyla benzene göre çok daha iyi bir reaktiftir. Bu yüzden birçok aromatik bileşiğin üretiminde de hammadde olarak kullanılır.

Toluenin en tehlikeli özelliklerinden birisi yasadışı keyif verici madde olarak kullanılmasıdır. Ucuz bir keyif verici madde olarak bütün dünyada ‘inhalant’ olarak kullanılır ve bu şekilde kullanıldığında çok ciddi nörolojik problemlere sebep olabilir.

Üretimi:

Toulen üretimi çok farklı yöntemler olsa da günümüzde genelde ham petrolden veya kömürden elde edilir.

Kullanım alanları:

Toluenin endüstride en çok tiner olarak kullanılır. Boyalarda, boya incelticilerde, silikon macunlarda, yapıştırıcılarda, baskı mürekkeplerinde, cilalarda ve birçok farklı endüstriyel alanda toluen çok sık kullanılan bir çözücüdür.

Toulen aynı zamanda birçok kimyasalın öncüsü durumundadır. Benzen ve ksilen, toluenden elde edilir. Nitratlanarak mono, di ve tri polienler oluşturur ve bu kimyasallar özellikle poliüretanların üretiminde ham madde niteliğindedir. Trinitro toluen aynı zamanda TNT olarak bilinen bir patlayıcıdır.

Benzoik asit ve benzaldehit gibi bazı ticari kimyasallar da toluenin oksidasyonu ile üretilir.

Bunlarla beraber toluen çok iyi bir yakıttır ve hem saf halde hem de diğer yakıtlarla karıştırılarak kullanılabilir.

Güvenlik Önlemleri ve Zehirlilik Durumu

Toluen insanlar için toksiktir. Merkezi sinir sistemi üzerine çok ciddi zararlar verebilir ve tekrarlanan yüksek miktarlarda maruz kalınan durumlarda ölüme bile sebep olabilir. Kısa süreli toluen solumak mide bulantısı, baş dönmesi, halsizlik gibi etkilere sebep olur. Bu etkiler genelde maruziyet bittikten birkaç saat sonra azalır ve zamanla geçer. Daha yüksek miktarlarda ise bilinç kaybı, renk ve görme kaybında kalıcı bozukluklar gibi etkiler oluşturabilir. Aynı zamanda toluene uzun süre maruz kalınırsa kalp böbrek, karaciğer gibi iç organlarda hasarlar oluşabilir. Kişinin kan değerleri de ciddi şekilde etkilenir. Genelde vücut birikmese de bazı durumlarda yağ dokularında toluen gözlenmiştir.  Yapılan araştırmalar toluenin doğurganlığa zarar verdiğini göstemektedir.

Toluen cilt ve göz ile teması durumunda da aşırı tahriş edicidir ve ciddi görme bozukluklarına sebep olabilir.

Toluen aynı zamanda aşırı yanıcıdır. Hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir ve yoğunluğu sudan daha az olduğu için yangınları genelde su ile söndürülemez. Ayrıca havadan ağır bir gaz olduğu için kapalı depolarda yerde birikmeye sebep olabilir.

Bu yüzden toluen ile çalışırken çok dikkatli olunmalı, iyi havalandırılmış yerlerde tutulmalıdır. Her türlü ateş kaynağından ve sıcaklıktan uzak tutulması gerekmektedir. Toluen ile çalışan işçilerin maruziyetini en aza indirmek için önlemler alınmalıdır.