Cas No: 64-18-6
EINESC No: 200-579-1
Molekül ağırlığı: 46,025 g/mol
Kimyasal Formülü: CH2O2
Kimyasal Yapısı
Fiziksel Özellikleri :
Genel özellikler: Renksiz, Dumanlı Sıvı
Koku: Keskin, Rahatsız edici
Yoğunluk: 1.220 g/cm3
Kaynama noktası: 100.8 °C
Erime noktası: 8.4 °C
Parlama noktası: 69 °C
Buhar basıncı: 35 mmHg (25 °C)
Kırılma indisi: 1.3714 nD (20 °C)
Çözünürlük(suda) : Tamamen karışabilir.
Genel Özellikleri:
Formik asit (metanoik asit) veya halk arasında bilinen ismiyle karınca asidi tek karbonlu en basit karboksilik asittir. Hem aldehit hem de karboksilik asit özelliği taşır.
Formik asit ismi ilk olarak karıncaların salgılarında rastlandığı için Latince karınca anlamına gelen ‘formika’ kelimesinden türetilmiştir. Karıncalar bu asidi düşmanlarına karşı bir savunma mekanizması olarak kullanırlar.
Kimyasal olarak da asetik asitten yaklaşık on kat daha güçlü olan formik asit alkollerle ester oluşturmak için kolayca reaksiyona girer. Karboksili asitlerin bütün özelliklerini taşır. Isı ve asit varlığında karbon monoksit (CO) ve suya ayrışır. Örnek vermek gerekirse sülfürik asit ile reaksiyonu laboratuvarlarda karbondioksit kaynağı olarak kullanıma uygundur. Platin varlığında ise hidrojen (H2) ve karbondioksit (CO2) olarak ayrışır.
Üretimi:
Eski zamanlarda karıncalardaki formik asitin eldesi için damıtılma kullanılsa da günümüzde formik asit metanolden elde edilir. Metanol ve karbon monoksit güçlü bir bazın varlığında birleştirilir. Yüksek basınçta ve sıvı fazda gerçekleşen bu reaksiyon metil formatı üretir. Metil formatın hidrolizi ise formik asidi verir.
Bunların yanında formik asit üretimi için birçok niş yol vardır. Asetik asitin üretiminde yan ürün olarak, karbondioksitin hidrojenlenmesi, biokütlenin oksidasyonu gibi yollar bunlara örnek olarak verilebilir. Aynı zamanda büyük bir gelişme olarak 2020 yılında yapay fotosentez ile sadece su, karbondioksit ve güneş ışığı ile başka hiçbir girdi olmadan formik asit üreten bir film kâğıdı üretilmiştir.
Kullanım alanları:
Formik asit endüstride temel olarak çiftlik hayvanlarının yemlerinde koruyucu ve antibakteriel olarak kullanılır. Aynı zamanda bazı gıda maddelerinde raf ömrünü uzatmak için formik asit tercih edilir.
Deri üretiminde tabaklamada, tekstilde son işlemlerde ve kauçuk üretiminde pıhtılaştırıcı olarak da kullanım alanı vardır.
Bunların yanında formik asit; arıcılıkta missist olarak, bazı temizlik malzemelerinde kireç çözücü olarak ve siğiller için olan ilaçların içerisinde kullanılır. Yakıt hücrelerinde hidrojen kaynağı olarak da kullanımı vardır.
Güvenlik Önlemleri ve Zehirlilik Durumu
Formik asit düşük toksisiteye sahiptir ve bu yüzden gıda katkısı olarak kullanılır. LD50 değeri farelerde 1.8 g/kg olarak verilmiştir ama konsantre haldeyken cilt için fazlasıyla aşındırıcıdır ve kronik cilt alerjisine sebep olma ihtimali yüksektir.
Formik aside maruz sürekli maruz kalmanın belli toksik etkileri vardır. Metanol zehirlenmelerinde formik asit körlüğe sebep olan metabolittir. Aynı zamanda yapılan araştırmalar mutajen olduğunu göstermiştir. İnsanlarda kronik maruziyet ise böbrek hasarlarına sebebiyet verebilir.
Formik asit konsantre haldeyken yavaşça karbon monoksit ve suya ayrışarak kapta basınç oluşturur. Bu nedenle yüksek konsantrasyona sahip formik asit havalandırmalı kapaklara sahip plastik şişelerde sevk edilmeli, saklanmalıdır. Yanıcı bir kimyasal olduğu için açık ateş kaynaklarından ve yüksek sıcaklıktan uzak tutulmalıdır.